Transistörler - Not1: Transistörler ve Çeşitleri

Temel elektroniğin en önemli yarı iletkeni şüphesiz transistörlerdir.

Transistörler NPN ve PNP olmak üzere temelde ikiye ayrılırlar. Transistörleri basit anlamda bir musluktur. Base'i musluğun açma kapama anahtarı, collector'ü şebekeden gelen su hattı, emitteride musluğun bardağa akan tarafı olarak düşünelim. Musluğun anahtarına uyguladığımız ufak bir kuvvetle devasa bir suyun akışını kontrol edebiliriz yani base'e uygulanan ufak bir akımla collectorden emitter'e akan büyük bir akımı kontrol edebiliriz.

Transistörleri daha iyi anlayabilmek için öncelikle diyotlar hakkında bir kaç bilgiye sahip olmamız gerekmekte.

Diyotlar P ve N maddelerinden oluşan kontrolsüz yarı iltkenlerdir. Eğer bir diyotun anot kısmını pozitif, katot kısmını negatif polarlarsanız iletime geçer. İletime geçtiğinde oluşan ufak iç dirençten dolayı üzerine sabit gerilim düşürür. Bu gerilim diyodun yarı iletken malzemesine göre değişiklik gösterir. Silisyum diyotlarda bu gerilim 0.7V'tur. Eğer diyotu ters polarlarsanız akımı geçirmez. Geçirmez diyoruz ama bu teoride böyle, leakage akım denilen sızıntı akımı geçirir ki bu da çok küçük değerdedir. Diyotu ters polarlamada yüksek gerilime maruz bırakırsanız breakdown gerilimine kadar dayanır ve bu gerilimi aştıktan sonra geri dönülemeyecek şekilde hasar alabilir ve uygulanan tüm gerilime yol verir.

Peki diyotu direnç olmadan besleseydik ne olurdu? Bu durumda diyota giren akımı kısıtlayamayacağımız için akımı diyotun kendisi belirlerdi. Diyotun iç direnci küçük olduğundan dolayı akım çok fazla yükselecekti ve diyotu bozacaktı. Bundan dolayı diyotu bir direnç ile polarlamalıyız ki akımı istediğimiz seviyelerde tutabilelim.

Şimdi gelelim transistörlere, NPN ve PNP olmak üzere transistörleri ikiye ayırmıştık.

PNP ve NPN transistörlerde ortadaki harf base'i temsil eder. NPN ve PNP transistörlerin aralarındaki fark ise base, emitter ve collector akımlarının yön farklarıdır.

Görüldüğü gibi NPN transistörlerde collector-emiter arası akım collector'den başlar ve emitter'e doğru akar, base akımı ise base'den emitter'e doğrudur. PNP transistörlerde collector-emitter arası akım emitter'den collector'e doğru akar, base akımı ise emitter'den base'e doğrudur. Neden böyle bir yapıya ihtiyaç duyduklarını ilerliyen bölümlerde anlayacağız. Şimdilik temel farklılığın bu olduğunu bilmemiz yeterli.

Bir sonraki notlarda transistörün uç denklemlerinden bahsedelim ve bir kaç soru çözelim.

Faydalı olması dileğiyle.